Абстракт:

Краткорочно, втората Заливска војна беше голем успех за вооружените сили на САД. Критичарите обвинуваат дека, на среднорочен и долгорочен план, новата Национална безбедносна стратегија на претседателот Буш и нејзината заложба за превентивна воена акција со цел одбрана од “непријателските земји”, што сакаат да се здобијат со оружје за масовна деструкција, предизвикуваат ризик САД да биде замешан во отворена серија авантури што би можеле да ги истрошат капацитетите на државата и да ја поткопаат и самата национална безбедност која стратегијата треба да ја чува.[1]

Како што неодамна посочи Џек Шнајдер, аргументите што се користат за да се оправда и доктрината на Буш и војната во Ирак & во голема мера надуени проценки за заканите, создавање претстава за непријателот како “тигар од хартија”, теоријата на домино ефект & многу потсетуваат на комплексот за “митот за империјата” што, во минатото, ги доведе поборниците за европска или глобална хегемонија, како Франција, Германија, Јапонија и Советскиот Сојуз до тоа да ги прошират своите национални капацитети и да се накитат со медали од победата над непријателите.[2]

Иако никој не тврди дека демократиите се целосно имуни на митот за империјата, досега стандардното сфаќање е дека & за разлика од авторитарните режими и раните фази на демократии во транзиција & зрелите демократии, како САД, се значително заштитени од митовите за создавање империја и од претерано ризичната или експанзионистичка надворешна политика од страна на нивните силни цивилни институтции и робусни “простори за размена на идеи”, што им отежнуваат на неоснованите, лажните или себичните аргументи на надворешната политика многу долго да опстојат без да се соочат со контра-аргументи. Истиот овој аргумент за простор на идеи се користи за да се објаснат и причините за “демократскиот мир”, зошто демократиите настојуваат да победат во војните во кои сепак влегле, и причините барем за некои етнички конфликти.[3]

Според оваа анализа, двете најистакнати карактеристики во дебатата за Ирак се екстремниот степен за преувеличување на заканата од страна на Бушовата администрација, и повеќе или помалку целосниот неуспех на демократскиот простор на идеи да ги спречи дубиозните тврдења на администрацијата дека постојат закани при мобилизирањето на поддршката за политиката. Извештајот од 2002-2003 година укажува на тоа дека извршната власт може да има повеќе способност за контрола на дебатите за надворешната политика отколку што ? припишуваат нашите теории.

Во врска со сите четири главни димензии на ирачката закана & дека Ирак божем развива нуклеарно оружје; дека поседува хемиски и биолошки арсенали со разурнувачка моќ; дека ? помага на Ал Каеда; и дека Садам Хусеин е речиси невидено суров агресор кој не може да се заплаши, особено ако е вооружен со нуклеарно оружје, дури ни од страна на многу надмоќната Америка (во поглед и на нуклеарно и на конвенционално вооружување) & тврдењата на администрацијата беа засновани или врз сомнителна логика, или врз сомнителни докази, во голема мера претерани, или беа сосем погрешни.

Од овие четири, нуклеарната димензија е и најважна и најекстремна. Растежот на наводната нуклеарна закана е најважна, бидејќи само нуклеарните уцени би можеле да му го вратат на Хусеин неговиот одамна загубен капацитет за регионална агресија; само ако поседува нуклеарно оружје, со кое би можел да застраши, би можел да извршува или да поддржува тероризам, и само нуклеарното оружје би можело да ја заплаши американската јавност до степен што би бил поголем од 11 септември. Според Грег Тејлман, аналитичар кој се повлече од Бирото за разузнавање и истраги во Стејт департментот во септември 2002 година, “врските со Ал Каеда и нуклеарното оружје се единствените два начина што би можеле да го поврзат Ирак со иминентна безбедносна закана за САД.”[4]

Анкета што истиот тој месец ја спроведе Ен-би-си покажува дека 82 проценти од Американците сметаат оти “доколку постојат силни докази дека Ирак развива нуклеарно оружје или сака да развие нуклеарно оружје” тоа би ја оправдало употребата на сила за да се симне од власт Хусеин; во споредба со 59 проценти, кои мислат дека дури и ако администрацијата само “верува”, а нема докази, тоа би било доволно за да се оправда поведувањето војна (ниту една анкета во тоа време не праша дали би била оправдана војната ако Ирак воопшто нема активна програма за нуклеарно вооружување).[5] Голем дел од 77-те сенатори и 296-те претставници на Домот на претставниците, кои гласаа во октомври 2002 година во прилог на авторизирање на претседателот да употреби сила против Ирак, рекоа дека нуклеарната закана е главната, или една од главните причини за нивниот глас.

Тврдењата на Бушовата администрација во врска со нуклеарните програми на Ирак беа, исто така, најинтензивни од четирите тврдења за закани, бидејќи оваа димензија на заканата не само што беше претерана, туку и не постоеше. Доказите што постоеја пред војната, а со кои располагаше не само администрацијата, туку и надворешни аналитичари, покажаа дека Ирак во 2002-2003 година без сомнение немаше активна програма за нуклеарно оружје и не постоеше закана дека би можел да произведе нуклеарно оружје за кратко време.

Сепак, администрацијата успеа да го убеди поголемиот дел од американската јавност & иако само мал број странци & дека нејзините тврдења за ирачката нуклеарна програма и други наводни закани се и точни и претставуваат доволно оправдување за војна, убедувајќи или заплашувајќи ја речиси целата потенцијална политичка опозиција.

Ниту еден од над 30 сенатори и 100 претставници од Домот на претставниците, кои присуствуваа на сослушувањата во јули-октомври 2002 година, не ги доведоа под прашање тврдењата на администрацијата за ирачка нуклеарна закана,[6] а веќе во септември 2002 година, 69 проценти од американската јавност веруваше дека Ирак веќе поседува нуклеарно оружје.[7] Дури и откако повторно започнатите инспекции на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) почнаа да покажуваат дека Ирак нема нуклеарна програма, администрацијата беше мошне успешна во убедувањето на јавноста да ги игнорира овие заклучоци. Во четири анкети, спроведени во февруари 2003 година, од 61 до 90 проценти одговорија дека веруваат оти Ирак активно настојува да развие нуклеарно оружје.[8]

Зошто е важно да се изврши евалуација?

на почеток

Преувеличувањето на ирачката нуклеарна закана во моментов е важно не заради содржината на тоа што Ирак го имал или го немал, туку како пример и предупредување од можната тешкотија да се спречат митовите за империјата што идните дебати за американската надворешна политика би можеле да ги наведат во погрешна насока.

Сегашната епизода претставува најекстремно преувеличување на заканата и најголем неуспех на демократскиот простор на идеи во текот на американската кариера како суперсила. Тешко е да се поткрепат ваквите квалитативни оцени, а преувеличувањето на закани секако се здоби со ендемична форма во текот на голем дел од Студената војна, и повеќето од тие епизоди вклучуваа претерани верзии на вистинските закани. Барем некои од тврдењата за постоење закани во текот на Студената војна, што подоцна се покажаа претерани, се однесуваа на прашања за кои разумните луѓе би можеле да се разминат во своите мислења, понекогаш поради тоа што информациите што беа потребни за да се решат не беа навреме достапни. Да ја парафразираме познатата рекламна кампања на Реган, беше несомнено дека “мечката” навистина постои, и дека нејзините нуклеарни канџи беа навистина остри.

Таквиот сериозен неуспех на просторот на идеи да се спречи “митот за империјата”, дури и во една зрела демократија, мора да претставуваат причина за загриженост на два фронта, еден теоретски и еден практичен. Првиот е дека наводните заштитнички доблести на просторот на идеи не се такви какви што се претставуваат, и дека можеби постои ризик за повторни, подеднакво сериозни неуспеси.

Вториот е дека легитимноста на Бушовата доктрина за превентивна употреба на сила ја надминува потенцијалната можност, во споредба со претходни американски стратегии, за вклучување на САД во повеќекратни воени авантури. Ова, пак, во голема мера ги зголемува можните негативни последици ако демократскиот процес и просторот на дебати не успеат да ги искорнат претераните тврдења за закани и предлозите базирани врз нив. Пред Бушовата доктрина и Ирак, идејата дека САД би можел да се вплетка во такви претерувања и вртлози, какви што предизвикаа толку многу неволи за Вилхелмајнова Германија и за други, изгледаше невозможна. Веројатно, најважната неодамнешна промена во позицијата на американската национална стратегија е дека, и покрај нејзиниот статус на суперсила, денес не можеме да го исклучиме ова како можност.

Иако високи владини претставници се откажаа од каква било намера да отворат нови воени конфронтации, логиката на Бушовата доктрина, како и очигледните претпочитања на барем дел од официјалните лица, покажуваат знаци да го одведат САД кон поамбициозни авантури против Северна Кореја, Иран и, веројатно, и кон други цели. Во јануари 2003 година, американски разузнавач, кој неодамна присуствуваше на средби во Белата куќа во врска со Северна Кореја, е цитиран дека рекол:

“Буш и Чени ја сакаат главата [на Ким Јонг-Ил] на послужавник. Немојте да ви го одвратат вниманието сите овие зборувања за преговори. Ќе има преговори, но тие имаат план, и ќе го фатат овој човек, по Ирак.”[9]

Досега, главните пречки за воена акција против Северна Кореја се, како што се чини, големите трошоци и неможноста на САД да добие поддршка или права за поставување свои бази од ниту еден од севернокорејските соседи. Во мај, 2003 година, јужнокорејскиот претседател Рох Мо Хјун отиде дотаму што бараше ветување од претседателот Буш дека САД нема унилатерално да употреби сила против Северна Кореја; Буш одби.[10]

Од мај, претставници на администрацијата и некои во Конгресот почнаа да повикуваат на промени на режимот во Иран, иако ова може да претставува одраз една претходна желба: минатиот август, британско официјано лице блиско до тимот на Буш му кажа на “Њусвик” дека “сите сакаат да одат во Багдад. Но, вистинските мажи сакаат да одат во Техеран.”[11] Досега, официјални лица од администрацијата не поддржале американска воена инвазија, иако се залагаат за поставување блиски сили врз основа на авганистанскиот модел и некои предлози од крајот на 1990-тите за отфрлање на Хусеин од власт.[12]

Сето ова укажува на тоа дека е важно да се регистрира во колкава мера беа неосновани тврдењата на администрацијата за заканите од Ирак. За да може демократскиот простор на идеи во американската надворешна политика да почне да го заздравува своето успешно функционирање, првин мора да се снабди со суров материјал од аргументи, кои би биле доволно веродостојни за да ги натераат оние на власт да се соочат со нив и да дебатираат за нив, и во текот на тој процес да можат да ги поддржат своите тврдења.[13]

Кои било предлози за идни авантури секако би биле придружени со тврдење за сериозни закани по националната безбедност што божем би биле поставени од новите цели. Овие можат да бидат или да не бидат слични по својата форма со тврдењата во врска со Ирак, но во секој случај, шансите на оние што се залагаат за војна ќе бидат поголеми во политичката дебата доколку американската јавност сеуште ги прифаќа аргументите на Бушовата администрација за ирачките закани како веродостојни или барем доволно веродостојни и обратно

И покрај тоа што, откако почна војната, с? почесто наидуваме на скептика, администрацијата уште не е принудена да се соочи со сеопфатно отфрлање на официјалните тврдења на која било од четирите димензии на божемната закана. Меѓутоа, во врска со барем една димензија & божемната нуклеарна закана & тврдењата на администрацијата се целосно неосновани. Администрацијата направи две главни тврдења за ирачките нуклеарни закани. Првото беше дека пред Првата заливска војна, Ирак бил многу блиску до комплетирање на нуклеарно оружје. Второто беше дека во 2002&2003 година Ирак имал активна нуклеарна програма која била толку многу напредната што официјалните лица, иако одбиваа да дадат конкретна временска рамка, зборуваа дека Ирак може да направи нуклеарна бомба речиси секој момент. Првото од овие тврдења беше во голема мера претерано, додека второто, едноставно, беше неточно.

Доказите покажуваат дека без оглед на тоа дали Хусеин с? уште би бил заинтересиран за развивање на нуклеарно оружје доколку би можел да го стори тоа, во 2002&2003 година едноставно не можеше да постои развиена ирачка нуклеарна програма, и речиси сигурно немало такво нешто уште од крајот на Првата заливска војна во 1991 година.

Претерани тврдења: Ирачкиот нуклеарен прогрес пред Првата заливска војна

на почеток

Во септември 2002 година, претседателот Буш тврдеше дека по Првата заливска војна инспектори на Меѓународната агенција за атомска енергија откриле дека Ирак може за “шест месеци да развие [нуклеарно] оружје”.[14] Ова тврдење не беше директно релевантно за тековните закани, но е важно затоа што стана во голема мера конвенционална мудрост, и особено затоа што се користеше за да се имплицира дека повторните напори на Ирак би можеле мошне брзо да произведат резултати. Според Секретарот за одбрана, Доналд Рамсфелд:

“Некои тврдат дека не постои иманентна нуклеарна закана од Ирак & дека на Садам му се потребни барем 5-7 години за да развие нуклеарно оружје. Не би бил толку сигурен во тоа. Пред операцијата Пустинска бура во 1991 година, најдобрите разузнавачки проценки беа дека на Ирак му се потребно барем 5-7 години... Експертите не беа во право.”[15]

Всушност, инспекторите открија дека предвоените проценки во основа беа точни. Инспекциите на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) по Првата заливска војна покажаа дека на Ирак му се потребни барем четири години, и тоа во оптимистичка варијанта & оптимистичка за Ирак & да произведе доволно U-235 за да произведе оружје.

Потенцијалните нуклеарни производители се соочуваат со три главни предизвици: изработка, т.е. дизајн на оружјето; производство; и добивање на неопходните материјали за предизвикување фисија & или плутониум или U-235 & за атомското јадро. Основниот дизајн денес се смета за не толку голем технички предизвик, а Ирак веројатно имал работна верзија на дизајн за бомба. Ирак веројатно не успеал во поглед на производството до 1991 година, но постои постои можноста за успех доколку произвел доволно материјал за предизвикување фисија.[16]

Меѓутоа, главниот предизвик во нуклеарната пролиферација е добивање материјал за предизвикување фисија, кој го сочинува јадрото на бомбата. Ова може да се направи со која било од четирите методи & екстракција на плутониум од потрошено гориво од реактор (наједноставниот метод),[17] или збогатување на ураниум со гасовидна дифузија, електро-магнетска сепарација на изотопи (ЕМСИ) или центрифугални слапови на гас.[18] Ирак немаше шанса за првите два пристапа, бидејќи Израел го уништи нецелосниот реактор Осирак во 1981 година, додека гасовната дифузија е премногу скапа и технички поставува преголеми барања за земја што се наоѓа на ниво на економски развој на какво што е Ирак.[19]

Ирак се обиде со третиот и четвртиот пристап, но и во двете програми се соочи со тешкотии при увоз на клучните компоненти, што не би можеле да се произведат во земјата, со недостаток на други материјали и квалитативни проблеми со контролата.

Ирак почна со ЕМСИ во 1982 година; иако толку неефикасен што генерално се смета за надвор од употреба, неговата привлечност беше во тоа што можеше да се изведе со голем број компоненти произведени во земјата.[20] Во 1987 година, Ирак изнајми југословенска фирма за изградба на првиот од двата планирани капацитети за производство. Но, до 1991 година, беа завршени само 8 од 90 сепаратори за првата постројка, а тие постигнаа само околу 20% од нивната планирана ефикасност за сепарација.[21] Проблемите со одржување и грешките во работата беа сериозни, какви што беа и за САД во текот на Втората светска војна.[22] Она што МААЕ го кажа за напорите на Ирак во врска со ЕМСИ беше дека “ќе беше потребна преголема среќа” за да се постигне доволно збогатување за 1/2&1 оружје годишно до 1994 година, а стапка доволна за 1-2 оружја годишно ќе можеше да се реализира до 1995 година.

Во 1987 година почнаа напори за центрифугално збогатување на гас. Во 1989 година, беа направени планови за пилот каскада од 120 единици и постројка за производство од 1.000 единици што би се пуштила во погон во 1993 година. Меѓутоа, центрифугалната програма во голема мера зависеше од странска помош, особено од германските фирми “H&H Metalform and ROSCH”, и беше спречена поради тешкотиите при увоз на клучни компоненти, вклучувајќи ги дуралуминумот за цилиндри, челикот за ротори, машините за вртење на карбонски влакна, конверторите на фреквенција, машините за балансирање и други средства. Сериозни беа и проблемите со квалитативната контрола. Единствениот функционален центрифугален метод беше изработен од еден германски научник во средината на 1990-тите; самите Ирачани не успеаја да произведат центрифугални постројки што би можеле да функционираат.[23]МААЕ процени дека програмата “доцни и не е сигурно дали загубеното време ќе може да се надомести.” Целта на Ирак од1/2 оружје годишно до 1994 година веројатно не ќе можеше да се оствари, иако оваа стапка ќе можеше да се оствари до 1995 година, со подоцнежна експанзија.[24]

Најдлабоките независни анализи може да се споредат со оние на МААЕ, што укажува на тоа дека ако и двете програми за збогатување напредуваа според планот, Ирак ќе можеше да комплетира голем дел од работата за сепарација за едно оружје до почетокот на 1995 година.[25] Со оглед на познатите одложувања и блокади на двете програми, всушност тоа ќе се оствареше подоцна. Производството на оружјето ќе се случеше за една година или помалку, па Ирак веројатно ќе можеше да произведе оружје околу 1996 година или нешто подоцна.

Одделно од двете главни програми, во август 1990 година, Хусеин изгледа наредил “програма за уривање” со цел да ги пренасочи јадрата на високо збогатениот ураниум (HEU) од двата реактора за истражување Тувајта брзо за да изгради едно сурово оружје. Инспекциите веднаш по војната покажаа дека ова гориво с? уште можеше да се следи, што значи немаше извршување на никаква работа надвор од планираното.[26] Всушност, програмата веројатно не беше изводлива поради недостиг на доволно материјал за фисија и поради тоа што Ирак не успеа да изгради ниту една од 50-те центрифугални постројки што беа потребни за натамошно збогатување на материјалот.[27]

Официјалните лица од Бушовата администрација никогаш не објаснија како дошле до своите агресивни проценки за нуклеарниот напредок на Ирак. Една можност е дека ја прифатиле планираната “програма за уривање” како факт, игнорирајќи ги практичните достигнувања и техничките бариери. Друга е да се прифатат тврдењата што ги изрази првата Бушова администрација при крајот на ноември 1990 година дека на Ирак би можеле да му бидат потребни шест месеци до една година за да произведе нуклеарно оружје.[28] (Во 1990, како и во 2002 година, растењето на ирачката нуклеарна закана се покажа како политички корисно. Една анкета од средината на ноември 1990 година покажа дека 56% од Американците се противставија на водењето војна за да се преземе Кувајт, а 62% се противставија на идејата тоа да се направи за да се заштити нафтата, но 54% беа поготвени да се борат со цел да го сопрат Ирак во производството на нуклеарно оружје.)[29]

Така, и во 1990-1991 година и во 2002-2003 година, американските администрации ги претставија проценките за закани што ? одеа во прилог на нивната политика, истовремено игнорирајќи или отфрлајќи ги контрадикторните проценки.

Уништување на ирачката нуклеарна програма, 1991-1998 година

на почеток

Она што Ирак го постигна пред Првата заливска војна беше уништено во војната и, подоцна, од страна на инспекциите. Реакторите за истражување и некои други постројки беа уништени во бомбардирањата. Веднаш по војната, Ирачаните направија краток напор да префрлат некоја клучна опрема за ЕМСИ, но ова беше откриено и спречено од страна на инспекторите.[30] До ноември 1992 година, МААЕ ги отстрани, ги уништи или го потврди уништувањето од страна на Ирак на сите потфати во врска со ураниумот, преработката, збогатувањето, производството на оружје, како и постројките за истражување и опрема, а исто така и сите плутониумски материјали и материјали со збогатен ураниум. Некои дополнителни средства и материјали што Ирачаните ги уништија или ги скрија во 1991 година беа откриени од МААЕ во 1996-97 година.[31] Некои помалку сензитивни материјали останаа складирани под печат на МААЕ и продолжија да се верификуваат & дури и во периодот кога другите инспекции беа суспендирани & најнеодамна во декември 2002 година.[32]

За разлика од постројките за производство на хемиско и биолошко орујже, коишто може да бидат доста мали и мобилни, инсталациите за збогатување на ураниумот и производство на нуклеарно оружје се големи и неподвижни. Со тоа, МААЕ најпосле можеше да ја процени како “далечна” можноста од постоење неоткриени “дупликати” постројки.[33] Пред инспекциите да бидат суспендирани во декември 1998 година поради опструкција од страна на Ирак,[34] МААЕ можеше да извести дека:

“Не постојат индикации дека во Ирак останува некаков физички капацитет со некаква практична вредност за производство на материјали што би можеле да се употребат за производство на нуклеарно оружје.”[35]

Целосно неосновани тврдења: ирачки нуклеарни програми во 2002-2003 година

на почеток

Од јули 2002 година досега, претседателот Буш и други официјални лица тврдеа дека нуклеарната програма стана толку напредна што само непосредна војна би можела да го спречи Ирак да произведе нуклеарно оружје. Овие тврдења го игнорираа недостигот на докази за тоа дека Ирак има каков било капацитет за збогатување на ураниум, како и на американски разузнавачки проценки дека Ирак не би можел да произведе доволно фисионен материјал за оружје без да поминат најмалку 4 до 8 години (ЦИА) или “пет или повеќе години и клучна странска помош” (Министерство за одбрана).[36]

Реалните докази, дури и пред повторното почнување на инспекции во ноември 2002 година, сугерираа дека е малку веројатно Ирак да поседува било некаков капацитет за збогатување ураниум, било средства за постигнување ваков капацитет во блиска иднина. Исто така, речиси сигурно е дека малку, ако воопшто некои, од материјалите потребни за започнување на програма за нуклеарно оружје беа успешно увезени во Ирак меѓу 1998 и 2002 година. Како што е прикажано подолу, САД искажаа такви обвинувања, што се покажаа погрешни. Можеме да бидеме речиси сигурни дека тешко оти имало значителен увоз & да забележеа нешто западните разузнавачки служби, Бушовата администрација секако не ќе ги прескокнеше политичките предности што ќе ги добиеше ако ги објавеше.

Четири месеци неограничени, во основа непопречените инспекции овозможија уште посилна потврда на овие прашања, елиминирајќи ги сите сомнежи с? до моментот кога претседателот Буш ефективно ги истера инспекторите на 17 март 2003 година. Инспекторите можеа да утврдат дека “нема докази или сигурни индикации за оживување на нуклеарната програма во Ирак.”[37] МААЕ натаму утврди дека е возможно, “особено со напреден систем за верификација, да се процени присуство или отсуство на нуклеарна програма во една држава, дури и без целосна соработка на државата каде што се истражува.”[38]

Всушност, веројатно воопшто немало позначајна ирачка нуклеарна програма меѓу мај 1991 и март 2003 година.[39] Односно, нема докази за производство или увоз на прекинувачи потребни за детонација на оружјето,[40] за ископување или за увоз на соединенија на ураниум,[41] за производство или за увоз на опрема за центрифугирање гас, за подготовка на материјал за ураниум хаксафлорид или, веројатно и не мора да се рече, каква било активност за збогатување.[42] Меѓу бариерите со кои ќе се соочеа повторно преземените напори, дури и во 2003 година на Ирак с? уште му недостигаше капацитет за формирање на алуминиумски проток со доволен квалитет за да се произведат корисни случаи за центрифугирање гас, а да не зборуваме за големите предизвици што ги поставуваат роторите.[43] С? на с?, со какви напори и да продолжил Ирак за производство на нуклеарно оружје по 1991 година, веројатно тие не би можеле да претставуваат многу повеќе од неколку научници собрани за да спроведуваат компјутерски симулации или лабораториска работа од мали димензии.

Откритијата на МААЕ беа проценети за валидни по војната со неуспехот на истражните тимови на САД да откријат какви било докази за некаква нуклеарна програма на Ирак (или производство на какво било друго забрането оружје). Всушност, американските сили не успеаја да ги испитаат, па дури ни да обезбедат седум од ирачките нуклеарни места за околу две недели откако беа првпат заземени, за период во кој неколку од нив беа ограбени.[44] Такво однесување е тешко да се објасни ако официјалните лица од администрацијата навистина мислеа дека може да се најдат инкриминирачки докази. Ограбувањето можеби не било намерно, иако тоа може да се покаже соодветно за администрацијата, дозволувајќи негативните резултати да бидат претставени како двосмислени.

Веројатно најдобар водач за нуклеарниот потенцијал на Ирак во 2002&2003 година е познатиот “Британски извештај” од септември 2002 година. Иако објавен во обид да му се помогне на американскиот притисок за акција против Ирак, авторите на извештајот се чувствуваа обврзани да ја поткопаат таа цел со аргументацијата дека:

“додека санкциите остануваат ефективни, Ирак нема да може да произведе нуклеарно оружје. Ако тие се отстранети или се покажат неефективни, на Ирак ќе му бидат потребни барем пет години за да произведе доволно фисионен материјал за оружје во земјата.”[45]

Веројатно единствениот начин на кој Ирак можеше да набави нуклеарно оружје за пократко време ќе беше да набави или да украде веќе постојно оружје или доволно материјал за предизвикување фисија за јадро на бомба од некоја земја што веќе ги поседува.[46] Не постојат сигурни индикации дека Ирак активно бара да купи фисионен материјал; единствениот извештај по 1991 година што го имаме е неверификувано тврдење дека Ирак им понудил 16.000 долари по килограм за високо збогатен ураниум на неидентификувани извори во Казахстан. Достапната литература не содржи истраги за овој божемен инцидент.[47] Ирак секако беше многу помалку активен во барањето материјал за фисија во споредба со организации како Аум Шинрикјо, Ал Каеда, а веројатно и Талибан и Иран.[48]

Дури Ирак и да се обидувал, нема изгледи дека некоја влада би соработувала, па најверојатната можност би била кражба или шверц, веројатно од некоја од поранешните советски држави, кои имаа големи количества фисионен материјал како и релативно мала нуклеарна безбедност.

Ако може да се добие оружје на ваков начин, тогаш тврдењата на Бушовата администрација за напредокот на ирачката нуклеарна програма би биле ирелевантни; тогаш прашањето би било на кој начин инвазијата на Ирак би спречила некоја друга непријателска држава или терористичка група да купи такво оружје.

Не е јасно дали Ирак можеше да добие доволно фисионен материјал за јадро на бомба. Иако имаше стотици извештаи за кражба или шверц на нуклеарни материјали во текот на последните десетина години, мал дел од нив се верификувани, а повеќето од потврдените настани вклучуваа радиоактивен материјал од мал степен. Имаше само еден потврден инцидент во кој не беше фатено значително количество материјал што потенцијално би можел да се употреби за производство на орујже, вклучувајќи околу 2 килограми високо збогатен ураниум со 90% содржина од U-235, земена од истражен центар во Грузија во 1993 година, околу 1/10 од количеството потребно за да се произведе оружје. Во 12 други инциденти, од кои повеќето вклучуваат помали количества материјал, материјалот бил конфискуван.[49]

Со оглед на тоа што поради недостигот на докази беше тешко да се објасни кога или како Ирак почна да го реконституира својот капацитет за збогатување ураниум, официјалните лица на администрацијата се зафатија со реторички стратегии за да се избегне тој проблем:

Прво беше да се избегнат конкретни предвидувања, додека истовремено се дава впечаток дека Ирак би можел да произведе нуклерно оружје во секој момент. Како што рече потпретседателот Дик Чени во август 2002 година, “многумина од нас се убедени дека Садам Хусеин ќе се здобие со нуклеарно оружје доста брзо. Колку брзо, не можеме да процениме”.[50]

Втората техника беше да се земе еден чекор понапред познатата изрека на Рамсфелд дека “недостигот на докази не значи доказ за непостоење”, и да тврдиме дека с?, освен апсолутната сигурност дека Ирак не постигнува напредок во збогатување на ураниумот, претставува ефективен доказ дека постигнува. Како што рече Ричард Перл, претседател на Одборот за одбранбена политика: “Никогаш не знаеме с?, па, речиси по дефиниција, она што најпосле ќе го научиме е полошо од она што сме го знаеле кога сме почнале.”[51]

Слично, Рамсфелд тврдеше дека фактот што инспекторите на МААЕ с? до 1995 година не знаеја за “програмата за уривање” од 1990 година значи дека Ирак може да поседувал неограничен број постројки кои би можеле да останат оперативни цело време оттогаш.[52] Како што рековме погоре, причината зошто “програмата за уривање” не беше веднаш откриена е тоа што всушност работата не била добро завршена.

Трета техника беше да се монтира нуклеарна закана во поглед на тоа не кога, туку во поглед на најзастрашувачките можни последици, како што тоа го направи претседателот Буш кога им кажа на Обединетите нации дека “првиот пат кога ќе можеме да бидеме целосно сигурни оти има нуклеарно оружје е кога, не дај Боже, ќе го употреби.”[53]

Четвртата тактика беше да се објават тврдења на прогонетите и противниците поврзани со Ирачкиот национален конгрес (ИНК), долго време поврзан со фракцијата за “промена на режимот” во администрацијата, кои имаа очигледен поттик да ја преувеличаат заканата што ја постави Хусеин, често со многу мал кредибилитет. Аднан Исан Саед, дисидент спонзориран од ИНК, тврдеше дека работел на реновирање за инсталации на нуклеарно и на друг вид оружје с? до 2000 година, но подоцнежните инспекции не ги потврдија неговите изјави.[54]Најважен пропаганден работник на ИНК беше Киндир Хамза, кој служеше како провоен сведок за време на сослушувањата во Сенатот во септември 2002 година, а и како извор за тврдењето на претседателот Буш во октомври дека “Ирачки нуклеарен инженер од висок ранг” му кажал на САД дека “и покрај јавните ветувања, Садам Хусеин наредил нуклеарната програма да продолжи.”[55]

Многу функционери не се откажаа од тоа да се потпрат врз изјавите на Хамза и покрај фактот што тој ја напушти ирачката нуклеарна програма во 1990 или 1991 година и даде многу контрадикторни изјави, вклучувајќи и тоа дека ЦИА немала претстава дека Ирак постигнал напредок во однос на основното нуклеарно истражување с? додека самиот не им кажал за тоа во 1995 година; дека Ирак ја продолжил својата нуклеарна програма по 1991 година, со тоа што префрлил голем дел од работата надвор од земјата, особено во Јордан (никој нема прикажано докази за ова);[56] и буквално невозможното тврдење дека Ирак спасил 26 килограми од 80%-93% чист U-235 од урнатините на Осирак уште во 1981 година.[57] Хамза беше награден со тоа што беше назначен на чело на тимот за реконструкција на атомска енергија во Ирак.[58]

Петто, и веројатно најважно, разузнавачките проценки беа изменети за да се овозможат тврдења што функционерите би можеле да ги употребат за да агитираат јавна поддршка за војната со Ирак. Аналитичарите во традиционалните разузнавачки агенции беа под притисок да ги обезбедат посакуваните заклучоци, како и да бидат заменети како главен извор на информации на Белата куќа со нова единица создадена под Даглас Џ. Фејт, потсекретар за одбрана.[59] Подоцна, Фејт демантираше дека неговата единица добивала наредби од Рамсфелд, дека одразува фрустрираност од анализите на ЦИА или ДИА или намери да ги превиди, дека промовирала извештаи со кои ја снабдувал ИНК, и дека оперирала по август 2002 година.[60]

Меѓутоа, извесен број активни и пензионирани разузнавачи ги негираа овие тврдења, а еден од нив рече дека “имаше многу двосмислености.”[61]Неименуван разузнавач, цитиран во октомври 2002 година, рече дека:

“Има целосен прекин на односите меѓу Одделот за одбрана и разузнавачите Волфовиц и неговите соработници не веруваат во ниту една анализа што не ги поддржува нивните однапред донесени заклучоци. Што се однесува до нив, ЦИА е непријателска територија.”[62]

Според еден друг разузнавач, “аналитичарите на работно ниво во разузнавачката заедница чувствуваат мошне силен притисок од Пентагон да ги подготват разузнавачките книги,”[63] додека Патрик Ланг, поранешен директор за блискоисточните анализи во ДИА, обвини официјални лица на Пентагон дека “почнаа да извлекуваат само работи што ја поддржуваат нивната теза и да ги поврзуваат во аргументи што би можеле да ги употребат кај претседателот.”[64]

Во текот на целиот период во 2002-2003 година, Бушовата администрација имаше само две цврсти потврди за постоење докази дека Ирак се обидувал да ја обнови нуклеарната програма, до кои се дојде на овој начин.[65]

Едната беше дека Ирак се обидувал да увезе “алуминиумски туби од висок квалитет кои ретко кога се соодветни за нуклеарни програми, центрифугални програми,” обвинување што често се повторува од септември 2002 година досега,[67] Независни експерти, како и МААЕ, укажуваа на тоа дека дури и пред 1991 година, центрифугалната програма на Ирак го напушти овој вид на алуминиумски метод, дека тубите имаат површина соодветна за употреба во ракети, но не за центрифугални постројки и беа конзистентни со делови од 81-милиметарски контејнери за ракети според дизајн што Ирачаните го користат 15 години. Аналитичари на МААЕ кои ги истражија тубите констатираа дека “многу мала е веројатноста” тие да може да се употребат во центрифуги.[68]

На сличен начин, од декември 2002 година, американски официјални лица тврдеа дека Ирак се обидува да увезе ураниум од Нигер,[69] иако ЦИА уште неколку месеци пред тоа утврди дека документите врз кои се засноваше ваквото тврдење беа базирани на фалсификати.[70] Два документа се однесуваа на уставот сменет четири години пред тоа, додека еден беше потпишан од министер за надворешни работи којшто не беше на власт 11 години. Кога документите ? беа дадени на МААЕ, таа, исто така, констатира дека “не се автентични.”[71]

И последната техника, што се користи одвреме навреме, беше да се префрлат дискусиите од тешкиот случај со збогатен ураниум на божемното ирачко поседување дизајн за бомба. На пример, во септември 2002 година, претседателот Буш предупреди дека “со фисиониот материјал [Ирак] би можел да направи [бомба] за една година”, испуштајќи дека Ирак не поседува фисионен материјал, ниту пак средства за да го произведе.[72]

Како што беше наведено погоре, не е веројатно дека Ирак можеше да набави јадро за бомба од друга земја. Ниту пак има докази дека Бушовата администрација сериозно го сфатила шверцот на нуклеарни материи, освен како реторичко средство корисно против Ирак.[73] Претседателот Буш само еднаш јавно ја спомна контролата на фисионен материјал, во еден свој говор од декември 2001 година, споредено со стотици говори, брифинзи и прес конференции на високи официјални лица за потребата од војна со Ирак.[74] Администрацијата направи само неколку симболични гестови кон препораките од главната комисија за оваа тема, или кон најважниот независен извештај, изготвен од страна на Харвард проџект за Управување со атомот.[75] Додека администрацијата повика на трошење на порастот од 14 милијарди долари за домашна безбедност и 38 милијарди долари за одбрана меѓу 2002 и 2004 година, истовремено предложи мало скратување во трошењето за обезбедување нуклеарни материјали и стручна помош во поранешните советски републики.[76]

По војната, официјални лица од администрацијата продолжија да веруваат дека ирачките нуклеарни програми и програми за друг вид вооружување се доволни за да ја оправдаат војната, менувајќи ги своите приказани околу тоа зошто се откриени толку малку докази. Доналд Рамсфелд сугерираше дека Ирак можеби ги уништил сите пред војната, избегнувајќи го прашањето зошто никој од стотиците и повеќе луѓе кои мора да учествувале во програмите не бил пронајден ниту доведен.[77] Заменикот државен секретар Џон Болтон тврдеше дека за оправдување на војната не е потребно вистинско оружје за масовно уништување, со оглед на тоа што целта беше да се растурат интелектуалните потенцијали на Ирак & признавајќи, во текот на овој процес, дека Ирак многу години немал функционална програма за нуклеарно оружје:

“Најфундаменталната, најважната работа што [инспекциите по Првата заливска војна] не ја уништија беше интелектуалниот капацитет во Ирак за пресоздавање системи за оружје за масовна деструкција.” [Оттогаш, ОН и МААЕ] “можеа да истражуваат со години и години и години, и веројатно пак не би нашле плутониум или ураниум соодветни за производство на оружје. Но, точно пред нивни очи и натаму постоеше она што Садам Хусеин го нарекуваше “нуклеарен маџахедин”, односно илјадите научници, техничари, луѓе кои во своите раце и во своите документи го имаат интелектуалниот имот потребен во соодветниот миг... да обноват програма за нуклеарно оружје.”[78]

Администрацијата, сепак, има еден адут што би можела да го употреби за да произведе докази за ирачки нуклеарни програми, а тоа е способноста да ги принуди ирачките научници за оружје, кои во моментов се во притвор, да кажат нешто што ? одговара, под закана од бесконечен притвор или & како што се закани Рамсфелд & од судење.[79] Се разбира, кредибилитетот на “доказите” до кои се дошло на ваков начин би бил сомнителен, бидејќи ситуацијата сега е спротивна на тоа каква што беше пред март 2003 година, кога официјални лица на администрацијата велеа дека инспекциите се бесмислени поради ирачката способност да ги заплаши евентуалните сведоци.

Успехот на “не-евалуацијата”

на почеток

Без оглед на крајниот исход од потрагата по оружје во Ирак, она што го знаеме е дека во текот на 2002-2003 година, функционери од Бушовата администрација ги промовираа проценките за нуклеарни и друг вид закани што ги поставува Ирак, избрани врз основа на нивната корист, а не кредибилитет. Волфовиц речиси го призна ова во мај 2003 година, кога рече дека иако тој видел други причини за присилно сменување на режимот во Ирак, “застанавме на прашањето околу кое сите се согласуваа, а тоа беше оружје за масовна деструкција, како главна причина”, додека друг неименуван функционер од администрацијата отиде уште понатаму кога за Еј-би-си Њуз рече дека “не лажевме [за ирачкото оружје]. Но, стануваше збор за истакнување,” за двојна цел да се добие легално оправдување за војна од ОН и на Американците јасно да им се укаже на опасноста.[80]

Важно е да се утврди зошто употребата на подбуцнувачки закани од страна на администрацијата за да се промовира ирачката политика беше толку успешна, земајќи го предвид фактот дека ова има импликации врз прашањето дали оваа епизода треба да се смета за изолиран исклучок од правилото дека демократскиот простор на идеи обично може да ја ограничи политиката заснована врз недокажани пресметки и тврдења, или дали сме соочени со ризик од повторни, подеднакво сериозни неуспеси, веројатно со многу поголеми последици по американската национална безбедност.

С? на с?, дебатата за Ирак што се водеше 2002-2003 година, потсетува на она што Стефан ван Евера го нарекува “не-евалуација”: дебата во која има многу малку евалуација бидејќи оние на власт ги игнорираат или ги потиснуваат проценките од внатрешните извори што би можеле да бидат спротивни на преферираната политика, и ја користат својата можност да влијаат врз политичките и медиумските агенди со цел да го фокусираат своето јавно внимание врз сопствените аргументи, истовремено влијаејќи да се намали вниманието кон можна критика од надворешни извори.[81]

Една лекција е дека дури и демократските политички системи имаат слаба одбрана од политичкото искривување на разузнавачките информации, делумно поради тоа што администрациите можат да ги контролираат информациите што се објавуваат.[82] Актуелните аналитичари не можат да се жалат, а пензионираните не се на список тоа да го сторат.

Друга лекција би можела да биде дека постои само слаба одбрана од постојаното повторување на недокажани, па дури и на веќе демантирани тврдења, особено кога демантот доаѓа од меѓународни организации на кои јавноста може да биде убедена да не им верува. Само четири дена пред почетокот на војната, Чени го повтори тврдењето дека Ирак ја реконституирал нуклеарната програма, и покрај тоа што МААЕ дотогаш веќе имаше објавено дека не е така.[83]

Трета лекција би можела да биде дека воената победа заштитува од речиси секакви критики, барем за извесно време. Додека на почетокот од војната со Ирак, само 38% од Американците сметаа дека таа би била оправдана дури и ако не биде пронајдено забрането оружје, две недели подоцна, 58% го мислеа истото, а до 1 мај, ова стана мислење на 79% од Американците.[84]

Не-евалуацијата може да извлече корист, како што беше во овој случај, од стравот на политичките опоненти да не изгледаат слаби да се соочат со надворешна закана, како и од неангажираноста на дел од главните медиуми и независни експерти што можеа да ги стават под прашање најсомнителните тврдења на администрацијата, но најчесто не го правеа тоа доволно агресивно.

Не е јасно дали главните домашни дебати за употреба на сила против Ирак беа намерно закажани за сезоната за кампањи во 2002 година за да се заплашат политичарите од Демократската партија за да не се противстават на политиката, но секако ова беше ефектот. Дури и по војната, повеќето национални демократски политичари, особено претседателски кандидати, избегнаа да ја критикуваат воената политика на администрацијата.

Истовремено, главните медиуми често ги прифаќаа без поговор тврдењата на администрацијата, со малку независен напор за евалуирање или дури и обраќање внимание на критичките евалуации што им беа понудени. Според една студија на FAIR за телевизиските репортажи за Ирак во текот на две недели во јануари-февруари 2003 година, повеќе од половината од 393 цитирани извори беа американски официјални лица. Само 17% од сите цитирани извори изразиле некој вид скепса кон политиката што ја води администрацијата, од кои повеќето се Ирачани или владини официјални лица од други странски земји. Само 4% се скептични изјави дадени од Американци, а само половина од нив имаат некаква врска со право или со експертски организации.[85]

Некои новински организации отидоа уште понатаму, донесувајќи одлуки да потиснат некои критики кон политиката на администрацијата. На пример, кога претседателот Буш погрешно тврдеше дека во 1991 година, инспектори на МААЕ откриле дека Ирак би можел да произведе бомба за шест месеци, Ем-ес-ен-би-си објави носечка сторија со наслов “Белата куќа: Буш погрешно цитираше извештај за Ирак”, но сторијата исчезна за неколку часа & не само од врвот на веб-страницата, туку целосно.[86] Не можеме да знаеме колку била раширена ваквата практика, бидејќи повеќето примери никогаш нема да се објават.

Едно објаснување за ваквата политика на медиумите може да биде дека голем број репортери и уредници се плашат дека ќе го загубат пристапот до изворите од администрацијата ако објават извештаи што би ги навредиле функционерите.

Друго е дека новинските организации може да процениле дека Американците не сакаат да се соочат со комплексни информации или критика на националната политика. Таква проценка се забележува во одлуката на Си-ен-ен да обезбеди две целосно различни верзии за покривање на војната & “навивачка” верзија за американската публика, и побалансирана и комплексна верзија за останатиот дел од светот.[87]

Трето објаснување е дека с? поголемата концентрација на сопственост во главните медиуми може да придонесла кон намалена тенденција да се постават под прашање тврдењата на владата, бидејќи сопствениците зависат од владата во врска со дозволи за натамошна концентрација, додека, пак, самата концентрација ја зголемува моќта на сопствениците да вршат притисок врз вработените да се приспособат. Овој проблем може да се влоши, со оглед на тоа што на 2 јуни, 2003 година, Федералната комисија за комуникации гласаше за натамошно релаксирање на медиумската концентрација.[88]

И, најпосле, независни експери може да не се во можност да ги извршат евалуациските функции за кои се назначени од теоријата на просторот на идеи, делумно поради предностите на владините информации и тешкотијата да се привлече медиумското внимание кон критички гледишта, но, исто така, и поради тоа што е тешко за оние кои не се експерти да го проценат квалитетот на анализите кога експертите ќе дојдат до несогласување, додека администрациите (или други политички ентитети) секогаш може да произведат пријателски “експерти”, за кои не може секогаш да се процени на прв поглед дека не се навистина независни.

Роберт Џервис понуди друго објаснување за трендот на дебатите од 2002-2003 година. Според него, 11 септември толку ги исплаши повеќето Американци што речиси секое ветување за намалување на стравот за нивната лична безбедност има големи шанси да биде прифатено.[89] Оваа сугестија има песимистички импликации, особено ако, како што сугерираат голем број аналитичари, инвазијата на Ирак доведе до пораст на анти-американски тероризам.

Најпосле, Џек Шнајдер сугерираше дека е можно просторот на идеи да доживеал страшен неуспех во оваа епизода, но дека демократиите сепак може да зачуваат поголем капацитет одошто другите видови режими да ги поправат своите грешки кога ќе се соочат со тешки последици;[90] се разбира, ова зависи од тоа дали елитите и јавноста може точно да ги проценат долгорочните последици од политиката и да извлечат заклучоци за реформи на стандардите за евалуирање на политиката.

Лекции за иднината

на почеток

Значајно е и прашањето зошто Бушовата администрација беше толку зафатена со тоа да ја преувелича ирачката закана. Ако официјалните лица беа главно мотивирани од вистински страв од ирачката нуклеарна програма, може да се очекува дека ќе се зафатат со ревидирање на својот разузнавачки труд, барем во рамките на својата работа, дури и ако не треба јавно да признаат дека згрешиле.

Меѓутоа, има и посредни и непосредни докази дека главната цел на администрацијата беше да овозможи “глобално демонстрирање на американската моќ” за кое функционерите се надеваа дека ќе доведе до корисен домино ефект на Блискиот Исток, како и на глобален план.[91] Во овој случај, Ирак можеби бил избран не поради тоа што претставувал закана, туку токму поради тоа што е слаб противник & “овошјето е на дофат”. Според високо официјално лице, кое играло клучна улога во политиката спрема Ирак, “Кога станува збор за Ирак, не е во прашање само Ирак. Тоа е уникатен случај”, но според Буш, “израз е на одреден вид.”[92] Некаква поддршка за ваквата интерпретација дава Бушовата Национална безбедносна стратегија, според која фактите дека Америка “поседува сила и влијание без преседан” и дека сите “големи светски сили се на иста страна” овозможуваат “историска можност” за преструктурирање на помирен свет и промовирање на американските интереси, како што се демократијата, визија за слободна пазарна економија и изградба на дополнителни воени бази “во рамките на и надвор од Западна Европа и Североисточна Азија.”[93]

Оваа можност е многу поопасна за успешното функционирање на демократијата во надворешната политика. Што е поголемо несогласувањето меѓу вистинските и наводните причини на официјалните лица за спроведување одредена политика, толку повеќе ќе го сметаат преувеличувањето на заканата за тактичко средство што треба да се заштитува, а не да се поправа, и толку се поголеми изгледите да ги покријат евалуациите со движечки цели & како што се дубиозни тврдења со надеж дека некои од нив ќе бидат убедливи, наводно независни мислења за поткрепа на официјалната политика, преоди од едно на друго тврдење со цел да се збунат критичарите и да не можат да ги негираат претходните изјави. Администрацијата на Буш ги употреби сите овие тактики во дебатата за Ирак.

Во овој контекст, објавата на ЦИА во мај 2003 година дека ќе се разгледаат предвоените разузнавачки податоци не треба да претставува основа да очекуваме критички истраги на проценките за закани од страна на владата. Всушност, изгледа станува збор за истата ревизија што беше побарана во октомври 2002 година од страна на Рамсфелд за да изврши притисок врз ЦИА да произведе проценки што би ги поткрепиле плановите на администрацијата.[94] Се планираат сослушувања во Конгресот, но с? уште е рано да се претпостави што може од нив да произлезе.

Веројатно најважната лекција од 2002-2003 година е дека можеме да веруваме дека неколку од клучните независни арбитри на јавното мислење & медиумите, академиците и опозициските политичари & од кои зависи теоријата за демократски простор на идеи, ќе ги извршат функциите што теоријата ги очекува од нив. Ако треба да избегнеме идни епизоди на преувеличување на заканата, митови за империи, и потенцијално опасни авантури на надворешната политика засновани на нив, независните интелектуални и политички сили мора да бидат многу поагресивни отколку што се при барање експертско мислење и докази, нивна евалуација и барање од оние на власт да ги објаснат своите аргументи и предлози.

“Ја имаме”, вели претседателот, “најдобрата шанса од подемот на државата-нација во 17-тиот век да изградиме свет, каде што големите сили се натпреваруваат во мир место да се подготвуваат за војна.”[95] Моралната вистина е иста во секоја култура, во секое време и на секое место... Не може да има неутралност меѓу правдата и суровоста, меѓу невините и виновните. Во конфликт сме меѓу доброто и злото, а Америка ќе го нарече злото со неговото вистинско име. Со противставување на злите и беззаконски режими, ние не создаваме проблем, ние откриваме проблем. И ќе го предводиме светот во нивното надминување(Вест Поинт, стр.45) “САД”, вели тој, “ќе ја искористи оваа шанса да ги прошири добивките на слободата во целиот свет.”[96]

Родс: Зависи од американската моќ, “не од комбинираната волја и сила на либералниот свет”, и конкретно од воената моќ. “Американската воена моќ, а не таа на глобалната либерална коалиција, е она што ќе ги гарантира мирот, безбедноста и човечката слобода ширум светот. (Rhodes, стр. 5) “Америка има, и има намера да ја сочува, воена сила без преседан & со што дестабилизациските трки за вооружување од претходните периоди стануваат бесмислени, и која ги ограничува ривалствата за размена и други заложби за мир.”[97] Како што истакнува Родс, американската воена надмоќ ќе биде толку изразена што дури и самата помисла да ? се постави предизвик (и на поредокот наметнат од Америка благодарение на таа надмоќ) ќе се смета за неверојатна. (стр. 4).

“Консензус е добар, но не е неопходен. ...Бидејќи глобалниот либерален поредок е од огромно значење не само за безбедноста на светот, туку и за американската безбедност, американските суверени одговорности ја надминуваат нејзината обврзаност кон меѓународните институции.” (Rhodes, стр. 5) “Додека САД постојано се залагаат да наведат дека постои поддршка од меѓународната заедница, нема да се двоумиме да дејствуваме сами, ако е потребно и да го браниме нашето право на самоодбрана...”[98]

Дебата која навистина лесно може да ја подрие веројатно најважната лекција од 2002-2003

Превод од англиски на македонски: Калина Малеска

Фусноти

на почеток

[1]“Мораме да го приспособиме концептот на иминентна закана за капацитетите и целите на денешните непријатели... Колку што е поголема заканата, толку е поголем и ризикот од непреземање акција & и толку е поитен случајот против кој треба да се преземе за навремена акција за да се одбраниме, дури и ако и натаму не постои сигурност кога и каде непријателот ќе нападне. За да се спречат такви непријателски дела, САД, ако е потребно, ќе дејствува превентивно.” George W. Bush, The National Security Strategy of theUnited States(Washington. D.C.: The White House, September 17, 2002), стр. 15.

[2] Snyder, “Imperial Temptation,” The National Interest 71 (Spring 2003), pp. 49-60.

[3] Stephen Van Evera, “The Causes of War” (Ph.D. dissertation, University of California, Berkeley, 1984); Snyder, Myths of Empire: Domestic Politics and International Ambition (Cornell University Press, 1991); Bruce Russett, Grasping the Democratic Peace (Princeton: Princeton University Press, 1993); Dan Reiter and Allan C. Stam, “Democracy, War Initiation, and Victory,” American Political Science Review 92/2 (June 1998), pp. 377-90; Snyder, From Voting to Violence: Democratization and Nationalist Conflict (New York: Norton, 2000).

[4] Nicholas Kristof, “Save Our Spooks,” New York Times (May 30, 2003).

[5] NBC/Wall Street Journal Poll, September 3-5, 2002 (Public Opinion Online, Roper Center for Public Opinion Research, 2002).

[6] Senate Foreign Relations Committee, July 31-August 1 and September 25-26, 2002; Senate Armed Services Committee, September 19, 2002; House International Relations Committee, September 19 and October 2-3, 2002; House Armed Services Committee, September 10, September 18, October 2, 2002; House Government Reform Committee, September 24, 2002.

[7] Fox News poll, September 8-9, 2002 (Public Opinion Online, 2002). Во јануари, 80 проценти мислеа дека се средни или големи шансите Ирак да поседува нуклеарно оружје. Time/CNN poll, January 15-16, 2003 (Public Opinion Online, 2003).

[8] Дијапазонот на резултати најверојатно се должи на разлики во начинот на кој се поставени прашањата: помал процент се согласуваат кога прашањето конкретно укажува на тоа дека инспекторите на ОН не нашле докази за ирачка нуклеарна програма. CNN/USA Today polls, February 5 and February 7-9, 2003; ABC/Washington Post polls, February 5 and February 6-9, 2003 (Public Opinion Online, 2003). Ова се, изгледа, последните анкети во врска со оваа тема пред започнување на војната.

[9] Seymour Hersh, “The Cold Test: The Pakistan-North Korea Nuclear Axis,” New Yorker (January 27, 2003), pp. 42-47 at 47. In March 2003, British Prime Minister Tony Blair said that North Korea would be next for “regime change.” James Brooke, “North Korea Expects the Worst,” New York Times (March 23, 2003).

[10] Doug Struck and Bradley Graham, “U.S., Asian Allies Face Tough Choices,” Washington Post (April 25, 2003); David E. Sanger, “Bush and South Korean President Are Vague on North Korea Strategy,” New York Times (May 15, 2003). Севернокорејската влада, исто така, презема необичен чекор и објави реклами во весници, јасно ставајќи го до знаење своето спротивставување.

[11] Roy Gutman and John Barry, “Beyond Baghdad,” Newsweek (August 19, 2002).

[12] Glenn Kessler, “U.S. Eyes Pressing Uprising In Iran: Officials Cite Al Qaeda Links, Nuclear Program,”

Washington Post (May 25, 2003).

[13] За ова гледиште, му благодарам на Џек Шнајдер.

[14] “Text of President Bush's news conference,” Associated Press (September 7, 2002); similarly Vice President Richard Cheney, “In Cheney's Words: The Administration Case for Removing Saddam Hussein,” New York Times (August 27, 2002); National Security Advisor Condoleezza Rice, CNN Late Edition (September 8, 2002); Secretary of Defense Donald Rumsfeld, “Rumsfeld’s Remarks Before the House Armed Services Committee,” Federal News Service (September 18, 2002). Рајс, исто така, ги цитираше извештаите од инспекцијата на Меѓународната агенција за атомска енергија како свој извор; Чени и Рамсфелд не цитираа извори.

[15] “Remarks Before the House Armed Services Committee.”

[16] Главните предизвици се леење на металот ураниум за да се формира јадро на бомбата, специјално изработени леќи за експлозивот за да се може да се предизвика внатрешна експлозија на јадрото и многу брзи електронски прекинувачи што се нарекуваат критрони за да се координира внатрешната експлозија. До 1991 година, Ирак беше блиску до успех во првите две области, иако не успеа во своите напори да увезе критрони или да ги надогради капацитетите со низок квалитет што успеа да ги увезе. (Ирак очигледно никогаш не размислуваше за поедноставен пушка-дизајн, под претпоставка дека за тоа треба неколку пати повеќе материјал за фисија.) На крајот, МААЕ остана незадоволна со тоа што имаше целосна документација за напорите на Ирак да произведе нуклеарно оружје, па до 1997 година ја ревидираше својата процена и рече дека би било “паметно да се претпостави” оти Ирак би можел да успее. “Report on the 7th IAEA On-site Inspection in Iraq under Security Council Resolution 687,” S/23215 (UN Security Council, November 14, 1991);” “Fourth Consolidated Report of the Director General of the IAEA under Paragraph 16 of Security Council Resolution 1051,” S/1997/779 (UN Security Council, October 8, 1997), pp. 56, 59. Овој документ ги наведува резултатите од 29 инспекциски кампањи дотогаш, како и натамошните анализи. Овој и поголемиот дел од другите извештаи на МААЕ се достапни на www.iaea.org/worldatom. Види, исто така, “IAEA Report on On-Site Inspections in Iraq,” S/23215 (November 14, 1991); David Albright and Mark Hibbs “Iraq’s Bomb: Blueprints and Artifacts,” Bulletin of the Atomic Scientists 48/1 (January/February 1991), pp. 30-40 at 35.

[17] Плутониумот може да се одвои од ураниумот со релативно едноставни хемиски процеси; околу 1-6 килограми се потребни за оружје, во зависност од дизајнот. За оружје со ураниум се потребни 15-25 килограми, збогатени до околу 93% U-235. Бидејќи U-235 во просек содржи приближно 0,7% природен ураниум (U-238 го сочинува поголемиот дел од останатото), и двата изотопа немаат хемиски само мали физички разлики, процесите што се потребни за да се одвојат имаат високи технолошки барања и ниска ефикасност. Од деветте земји што сами развија свое нуклеарно оружје, седум & САД, Русија, Британија, Франција, Израел, Индија и Северна Кореја & го сторија тоа прво со користење на плутониум. Кина и Пакистан најпрво претпочитаа плутониум, но Кина се сврти кон гасовидна дифузија по загубата на руската техничка поддршка, а Пакистан кон центрифугален метод откако ја загуби француската помош.

[18] Постојат и други теоретски можни методи на збогатување, што во практика се покажале како неизводливи. За предизвиците и барањата за различни пристапи, види Allan S. Krass et al., Uranium Enrichment and Nuclear Weapons Proliferation (Taylor & Francis, 1983); and Robert F. Mozley, Uranium Enrichment and Other Technical Problems Relating to Nuclear Weapons Proliferation (Center for International Security and Arms Control, Stanford University, 1994).

[19] Проучувањата на Ирак во 1980-тите заклучија дека ниту гасовидната дифузија ниту пак градењето реактор во земјата не се наоѓаат во националниот индустриски капацитет. Ирак имаше два мали реактори за истражување во Тувајта, што произведоа околу пет килограми плутониум (во споредба со неколку килограми што се потребни за бомба) пред да бидат уништени за време на Првата заливска војна (S/1997/779, pp. 15, 19, 35-38, 53-54, 74).

[20] “Report on the 3rd On-Site Inspection,” S/22837 (July 25, 1991).

[21] S/1997/779, pp. 35-36. David Albright, Frans Berkhout, and William Walker, Plutonium and Highly Enriched Uranium 1996: World Inventories, Capabilities, and Policies (Oxford: Oxford University Press, 1997), pp. 320-21, 326. Пробната постројка што оперираше од 1985 година до 1991 година произведе 640 килограми материјал со содржина на U-235 што во просек изнесуваше 7,2%, или нешто помалку од 1/1000 од сепаративното дејство потребно за да се произведе оружје.

[22] САД употреби ЕМСИ за дел од сепарацијата кон она што стана втора атомска бомба на светот, но по Втората светска војна овој метод беше напуштен и, очигледно, никој друг не го употреби с? додека Ирак не го стори тоа.

[23] S/1997/779, pp. 38-42, 46-47; “Report on the 4th On-site Inspection,” S/22986 (August 28, 1991);Albright, Berkhout, and Walker, pp. 331-335; Albright and Hibbs, “Iraq’s Bomb,” p. 39; Albright and Hibbs, “Itaq’s Shop-Till-You Drop Nuclear Program,” Bulletin of the Atomic Scientists 48/3 (April 1992), pp. 27-37.

[24] Ирачаните, исто така, с? уште се соочуваа со предизвиците како да научат да оперираат со центрифугалните постројки, “што е сложена задача, која бара долготрајна напорна работа”. S/1997/779, pp. 42, 45-46.

[25] Albright, Berkhout, and Walker, pp. 341-42.

[26] UNSC S/1997/779, стр. 48-52. Интервју со генерал Хусеин Камел ал-Маџид, поранешен директор на ирачкото Министерство за индустрија и воена индустријализација, Аман, Јордан, 22 август, 1995 година. Casi.org.uk/info/unscom950822.pdf.

[27] Ниту пак беше подготвен за операционализација на центрифугалните каскади. Двете јадра содржеа околу 39,5 килограми HEU со просек од 84% содржина на U-235, но по загубите во озрачувањето при негова употреба како гориво за реактор и натамошни загуби што се очекуваа при збогатувањето и другите подготвителни процеси, веројатно ќе немаше доволно за да се изработи оружје. UNSC S/1997/779, pp. 48-49, 51; Albright and Robert Kelley, “Has Iraq Come Clean at Last?” Bulletin of the Atomic Scientists 51/6(November/December 1995). Во една своја проценка од есента 1990 година, ЦИА дојде до истиот заклучок, до којшто дојде и разузнавачката служба на една (неименувана) арапска земја, којашто извести дека “Луѓето (на Хусеин) му кажуваат дека тоа е речиси невозможно, но тој упорно притиска за тоа.” Patrick E. Tyler, “Specialists See Iraq Unlikely to Build A-Bomb in Near Future,” New York Times (November 8, 1990).

[28] “Excerpts From Speech By Bush at Marine Post,” New York Times (November 23, 1990); Michael R. Gordon, “U.S. Aides Press Iraqi Nuclear Threat,” New York Times (November 26, 1990).

[29]New York Times/CBS published in Maureen Dowd, “Americans More Wary of Gulf Policy, Poll Finds,” New York Times (November 20, 1990).

[30] S/1997/779, p. 15.

[31] Освен озраченото ураниумски гориво, што беше отстрането во 1993-1994 година. S/1997/779, pp. 5-10, 16, 19, 31.

[32] Големо количество ураниумски минерал, 10 тони природен ураниум, 1,8 тони збогатен до околу 2,6% содржина од U-235, увезено за Осирак, и мала количество ураниум тетрахлорид, беа наменети за ЕМСИ програмата. Материјалите и натаму се верификуваа & дури и во периоди кога другите инспекции се суспендираа & најнеодамна во декември 2002. S/1997/779, pp. 25, 29, 31-34; “IAEA Update Report for the Security Council Pursuant to Resolution 1441” (January 27, 2003).

[33] S/1997/779, p. 21.

[34] Главно на истражување на програми за хемиско, биолошко оружје и проектили; прашањата поврзани со нуклеарното оружје беа во голема мера средени до 1996-97 година.

[35] S/1997/779, p. 21; “Fact Sheet: Iraq's Nuclear Weapon Programme,” (December 27, 2002).

[36] “Iraq’s Weapon of Mass Destruction Programs” (Washington, D.C.: Central Intelligence Agency, October 4, 2002), p. 1; “Proliferation: Threat and Response” (Washington, D.C.: Department of Defense, January 2001), p. 40.

[37] ElBaradei, “Status of Nuclear Inspections”. До 7 март, беше проверено 141 место, вклучувајќи и 21 ново место на кои укажуваа “земјите-членки” (веројатно САД), врз основа на сателитски снимки и други средства. До 17 март, околу 10 до 20 дополнителни места беа прегледани. “Chronology of IAEA Inspections & Key Events, March 2003” (без датум).

[38] ElBaradei, “The Status of Nuclear Inspections in Iraq: 14 February 2003 Update” (February 14, 2003) and “Status of Nuclear Inspections” (March 7, 2003).

[39] За периодот 1991-1998 година, види Ѕ/1997/779 и “Iraq's Nuclear Weapon Programme.” Инспекциите во 2002-2003 година покажаа дека некои места беа претворени во места каде што во моментот не се произведува нуклеарно оружје, но повеќето “беа во толку лоша состојба што за преземање на активности за производство на нуклеарно оружје би било потребно значително реновирање” и дека “МЕЕА успеа да потврди дека не постојат индикации за повторни активности поврзани со производство на нуклеарно оружје во згради за кои преку употреба на сателитски снимки беше идентификувано дека се реконструираат или се изградени по 1998 година, и уште да потврди дека немало индикации за забранети активности поврзани со производство на нуклеарно оружје на ниту едно од проверените места.” “IAEA Update Report” (January 27, 2003); “Work Programme” (March 19, 2003).

[40] Сигурноста дека Ирак не направи напредок во дизајнирањето оружје по 1991 година мора да е помала отколку сигурноста дека не направи прогрес во поглед на фисионен материјал, поради две причини. Прво, како што претходно беше спомнато, извешајот на МЕЕА од 1997 година содржеше проценка дека повеќе не може да се гарантира оти Ирак не постигнал работен дизајн за оружје; второ, никогаш не беше објаснето од каде доаѓа дел од снабдувањето со експлозив што можеше да биде соодветно за експериментирање со дизајн на оружје (како и за други употреби).

[41] МЕЕА ги истражуваше сите обвинувања за кои слушна во врска со увозот на ураниум од страна на Ирак по 1990 година, и утврди дека ниту едно од нив не е веродостојно. “The Work Programme of the International Atomic Energy Agency in Iraq Pursuant to Security Council Resolution 1284 (1999),” (19 март, 2003).

[42] МЕЕА процени дека центрифугалниот метод ќе беше методот што ќе се избереше за секој напор што би бил натаму направен. UNSC S/1997/779, p. 47. Немаше докази ниту за некакви активности поврзани со ЕМСИ. Со оглед на тоа тоа што Ирак веќе не поседуваше дури ни реактор за истражување, не доаѓаше предвид да се употреби пристап заснован на плутониум.

[43] ElBaradei, “Status of Nuclear Inspections” (March 7, 2003).

[44] Barton Gellman, “Seven Nuclear Sites Looted; Iraqi Scientific Files, Some Containers Missing,” Washington Post (May 10, 2003).

[45] British Foreign Ministry, Iraq’s Weapons of Mass Destruction: An Assessment of the British Government (September 24, 2002), pp. 26-27. www.pm.gov.uk.

[46] Исто, стр. 27. Ова, исто така, беше заклучокот на извештаите на ЦИА и Одделот за одбрана: “Iraq’s Weapon of Mass Destruction Programs,” p. 1; “Proliferation: Threat and Response,” p. 40.

[47] Jeffrey Starr, quoted in Chris Flores, “Project Sapphire: A Nuclear Odyssey: Defusing a Lethal Legacy,” News & Advance (Lynchburg, Virginia) (December 29, 2002). Стар раководеше со Project Sapphire, кој го отстрани казахстанскиот фисионен материјал во 1992-1994 година. Во резимето на извештаите од современиот печат се забележува официјалното обвинување од страна на САД дека Иран можеби се обидел да добие дел од ВЗУ од Казахстан, но не се спомнува Ирак. Center for Non-Proliferation Studies, “Kazakhstan: Project Sapphire” (Monterey Institute for International Studies, September 28, 2001).

[48] Gavin Cameron, “Multi-Track Micro-Proliferation” Lessons from Aum Shinrikyo and Al Qaeda,” Studies in Conflict and Terrorism 22/4 (October-December 1999), pp. 277-309; Albright, “Al Qaeda’s Nuclear Program: Through the Window of Seized Documents,” Special Forum 47 (Berkeley, Calif.: Nautilus Institute, November 6, 2002); Matthew Bunn, Anthony Weir, and John P. Holdren, Controlling Nuclear Warheads and Materials: A Report Card and Action Plan (Cambridge, Mass.: Harvard University, March 2003), pp. 179-85.

[49]Trafficking in the Newly Independent States, 1991-2001 (Monterey, California: Center for Non-Proliferation Studies, December 30, 2001).

[50] “Remarks by the Vice President to the Veterans of Foreign Wars 103rd National Convention,” White House press release (August 26, 2002) www.whitehouse.gov. Поранешниот директор на ЦИА, Џејмс Вулси, рече пред Комитетот за меѓународни прашања: “Со секој поминат месец поголеми се шансите тој да се здобие со нуклеарно оружје, и веројатно ќе има оружје без ние да го дознаеме тоа бидејќи може да го произведе под земја” (eMediaMillWorks, f/k/a Federal Document Clearing House, September 19, 2002).

[51] Testimony before House International Relations Committee, September 19, 2002.

[52] Testimony before the House Armed Services Committee, September 18, 2002.

[53] Bush, “President's Remarks at the United Nations General Assembly” (September 12, 2002); www.whitehouse.gov; similarly Rice, CNN Late Edition (September 8, 2002); Bush, “The President’s Address,” Boston Globe (March 18, 2003).

[54] “A Decade of Deception and Defiance: Saddam Hussein’s Defiance of the United Nations,” (Washington,, D.C.: The White House, September 12, 2002), p. 8; Judith Miller, “Iraqi Tells of Renovations at Sites For Chemical and Nuclear Arms,” New York Times (December 20, 2001); Seymour Hersh, “Selective Intelligence,” New Yorker (May 12, 2003), pp. 44-51.

[55] “President Bush Outlines Iraqi Threat,” White House Press Release (October 7, 2002) www.whitehouse.gov.

[56] Barbara Crossette, “Iraq Has Network of Outside Help on Arms, Experts Say,” New York Times (November 20, 1998).

[57] Hamza with Jeff Stein, Saddam’s Bombmaker: The Daring Escape of the Man Who Built Iraq’s Secret Weapon (New York: Touchstone, 2000), pp. 237-38, 326, 334. Всушност, горивото обезбедено за Осираг содржеше околу 2,6% U-235. Две години пред тоа, Хамза, заедно со Олбрајт, еден од првите инспектори од МЕЕА, на издавачите им испратија предлог за книга што би го носела насловот “Fizzle: Iraq and the Atomic Bomb,” што би го опишала неуспехот на ирачката нуклеарна програма; кога ова не се продаде, Хамза објави посензационална книга. Hersh, “Selective Intelligence,” p. 46.

[58] Douglas Jehl with Jane Perlez, “Pentagon Sending a Team of Exiles to Help Run Iraq” (April 26, 2003).

[59] Eric Schmitt and Thom Shanker, “A C.I.A. Rival; Pentagon Sets Up Intelligence Unit,” New York Times (October 24, 2002); Greg Miller and Bob Drogin, “C.I.A. Feels Heat on Iraq Data,” Los Angeles Times (October 11, 2002); James Risen, “C.I.A. Aides Feel Pressure In Preparing Iraqi Reports,” New York Times (March 22, 2003); Veteran Intelligence Professionals for Sanity, “Memorandum for the President” (May 1, 2003). A “senior government official” quoted in Risen, “The Intelligence Dispute; C.I.A. Rejects Call For Iraq Report,” New York Times (October 3, 2002) said that the CIA did not want to appear to be “second-guessing” the president's plans.

[60] Eric Schmitt, “Aide Denies Shaping Data to Justify War,” New York Times (June 5, 2003).

[61] Исто.

[62] Quoted in Schmitt and Shanker, “C.I.A. Rival.”

[63] Десеттина други кои ги интервјуираше Најт Ридер имаа слични гледишта, а немаше ниту еден што не се согласуваше. Warren P. Strobel, Jonathan S. Landay, and John Walcott, “Some In Government Doubt Iraq Evidence; Say Administration Hawks Have Exaggerated The Threat,” Pittsburgh Post-Gazette(October 9, 2002).

[64] Цитирано во Bradley Graham and Dana Priest, “Pentagon Team Told to seek Details of Iraq-Al Qaeda Ties; Effort Bypasses Regular Intelligence Channels,” Washington Post (October 25, 2002); quoted in William J. Broad, “The Impossible Task for America’s Spies,” New York Times (May 11, 2003).

[65] Тубите беа единствената цврста потврда во врска со ирачките нуклеарни програми вклучени во октомврискиот извештај на ЦИА, “Iraq’s Weapon of Mass Destruction Programs,” pp. 1-2.

[66] Rice, CNN Late Edition (September 8, 2002); Cheney, NBC Meet the Press (September 8, 2002); Bush, “State of the Union” (January 28, 2003) www.whitehouse.gov; Powell, “Powell's Address, Presenting 'Deeply Troubling' Evidence on Iraq,” New York Times (February 6, 2003).

[67] Judith Miller, “Baghdad’s Arsenal: White House Lists Iraq Steps To Build Banned Weapons,” New York Times (September 13, 2002); VIPS, “Memorandum for the President.”

[68] Нарачаниот број & 120.000 & беше премногу голем за збогатување ураниум, но конзистентен со артилериска употреба. Joby Warrick, “U.S. Claim on Iraqi Nuclear Program Is Called Into Question,” Washington Post (January 24, 2003); ElBaradei, “Status of Nuclear Inspections in Iraq” (March 7, 2003). The British Foreign Ministry assessment was ambivalent about possible uses of the tubes. Iraq’s Weapons of Mass Destruction, p. 26

[69] “State Department Cites Gaps in Iraq Weapons Declaration,” State Department Press Release (Federal Information & News Dispatch, December 19, 2002); Bush, “State of the Union.” Пауел и директорот на ЦИА, Џорџ Тенет, претходно ја раскажаа приказната на затворените седници на Комитетот за надоврешни односи во Сенатот.

[70] За претходно знаење на администрацијата, види: Broad, “Impossible Task for America’s Spies;” Risen, “C.I.A. Aides Feel Pressure;” Dana Priest and Karen DeYoung, “CIA Questioned Documents Linking Iraq, Uranium Ore,” Washington Post (March 22, 2003).

[71] ElBaradei, “Status of Nuclear Inspections;” Louis Charbonneau, “Crude Fakes Back Iraq Nuclear Arms Claim & UN source,” Reuters (March 25, 2003). Стејт департментот на крајот призна дека документите се фалсификувани. State Department Press Release (March 14, 2003).

[72] “Transcript of President's Remarks on Iraq Resolution,” New York Times (September 27, 2002).

[73] Извештајот на Белата куќа, спред кој Ирак “тргна на светски поход за пронаоѓање материјали за производство на атомска бомба” всушност не сугерираше дека Ирак се обидувал да добие материјал за предизвикување фисија, туку само алуминиумски туби. “A Decade of Defiance,” стр. 8. Во истиот извештај се цитира досие од Меѓународниот институт за стратешки студии, во кое се вели дека со фисионен материјал, Ирак би можел брзо да произведе бомба, но не се спомнува заклучокот дека напорите на Ирак да дојде до нуклеарно оружје се “крајно намалени” со санкциите и загубата на постројките од пред 1991 година како резултат на меѓународните инспекции. Michael Evans, Tom Baldwin and Melissa Kite, “Iraq's Arsenal and a Nuclear Threat,” Times (London) (September 10, 2002).

[74]. “President Speaks on War Effort to Citadel Cadets,” (December 11, 2001). www.whitehouse.gov

[75] Howard Baker and Lloyd Cutler, A Report Card on the Department of Energy’s Non-proliferation Programs With Russia (Washington, D.C.: U.S. Department of Energy, January 10, 2001); Bunn, Holdren, and Weir,Securing Nuclear Weapons and Materials: Seven Steps for Immediate Action (Cambridge, Mass.: Harvard University, May 2002).

[76] На околу 400 милијарди долари, 36 милијарди долари, односно 655 милиони долари. . “National Defense Budget Estimates for FY 2004,” p. 4. www.dod.mil; “Department of Homeland Security Budget in Brief,” p. 1. www.dhs.gov; Bunn, Weir, and Holdren, Controlling Nuclear Warheads, p. 50; Niels C. Sorrells, “Lawmakers Not Eager to Revisit Iraq Supplemental Debate Soon,” CQ Weekly (April 19, 2003), p. 938.

[77] Eric Schmitt, “After the War: Unconventional Weapons; Rumsfeld Echoes Notion That Iraq Destroyed Arms,” New York Times (May 28, 2003).

[78] David Ruppe, “Iraqi ‘Intellectual Capacity’ Justified War, Official Says,” Nuclear Threat InitiativeGlobal Security Newswire (May 23, 2003).

[79] “Interview With Donald Rumsfeld,” Fox News (May 4, 2003).

[80] “Transcript of Deputy Secretary Wolfowitz Interview with Sam Tannenhaus, Vanity Fair, May 10, 2003,” (U.S. Department of Defense, May 29, 2003) www.defenselink.mil; John Cochran, “Reason for War? White House Officials Say Privately the Sept. 11 Attacks Changed Everything,” ABCNews.com (April 25, 2003).

[81] Van Evera, “Why States Believe Foolish Ideas: Non-Self-Evaluation by Government and Society” (manuscript, 1988).

[82] За влијанието на бирократските информациски предности во поглед на квалитетот на донесувањето одлуки, види Barry Posen, The Sources of Military Doctrine: Britain, France, and Germany Between the World Wars (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1984).

[83] “Interview: Vice President Dick Cheney Discusses a Possible War with Iraq,” NBC Meet the Press (March 16, 2003).

[84] CNN/USA Today polls conducted March 22-23, April 5-6, May 1 (Roper Center, 2003).

[85] Другите изрази на скептичност се дадени во интервјуа на “луѓе на улица”. Студијата ги покрива ноќните вести на Еј-би-си, Ен-би-си, Си-би-ес и Пи-би-си од 30 јануари до 12 февруари. “In Iraq Crisis, Networks Are Megaphones for Official Views,” (Fairness and Accuracy in Reporting, March 18, 2003) www.fair.org/reports/iraq-sources.html.

[86] Paul Krugman, “Matters of Emphasis,” New York Times (April 29, 2003).

[87] Michael Massing, “The Unseen War,” New York Review of Books (May 29, 2003), pp. 16-19 at 17.

[88] Stephen Labaton, “Regulators Ease Rules Governing Media Ownership,” New York Times (June 3, 2003).

[89] Jervis, “The Bush Doctrine” (manuscript, 2003).

[90] Snyder, personal communication, May 11, 2003.

[91] Cochran, “Reason for War?,” citing unnamed senior officials.

[92] David E. Sanger, “Viewing the War as a Lesson to the World,” (April 6, 2003). See also, “President Discusses the Future of Iraq” (speech to the American Enterprise Institute), White House Press Release (February 26, 2003) www.whitehouse.gov; “Rumsfeld Says U.S. Victory Will Serve as Powerful Message,” Reuters (May 4, 2003). Волфовиц, Перл и Чени, исто така, во повеќе наврати го истакнува аргументот на домино ефект.

[93]National Security Strategy of the United States (preamble, pp. 1, 3, 17, 29).

[94] James Risen, “Prewar Views of Iraq Threat Are Under Review by C.I.A.,” New York Times (May 22, 2003).

[95] Bush, "West Point," p. 4.

[96] "National Security Strategy," p. ii.

[97] Bush, "West Point," p. 4.

[98] "National Security Strategy," p. 6